“You can eat whatever and whenever you want, but you did not appreciate that. During the Pol Pot Regime,1 I could not even dare to eat an insect for fear of getting killed”. I would always hear this from my grandmother, without fail, whenever my siblings or I did not finish our food. Thinking back, I never once wondered why she would always pack our refrigerator with so many foods, or her constant panic when the fridge was half empty. At that time, it never crossed my mind that my grandmother was probably traumatized from the psychological effect of three years, eight months, and twenty days of starvation,2 and that she was not only a single mother or just a grandmother, but was also a genocide survivor who was once had suffered degrading treatment by the Khmer Rouge. It has crossed my mind, since however, I might have lacked empathy.
A lot of young people nowadays are more knowledgeable about genocides and mass atrocities whether through formal education or non-formal education. During history class exams in school, we might be able to answer questions about key people, places, or events. However, although many of us can identify the manifestation of genocide, how it was planned, and executed, but how many of us can empathize with the victims? In a book written by a Holocaust survivor, Hedi Fried, titled “Questions I am Asked About the Holocaust” which I translated into the Khmer language in 2019 with the Khmer title “Bochea Plerng”,3 Hedi said “those who raised the younger generation, parents, and teachers, impart this knowledge to their children and students with the help of history books, monuments, and museums. But the way in which it is passed on is very important. If knowledge only addressed the mind, it is easily forgotten”.
The teaching of genocide should needs to be stressed or discussed extensively, particularly the process which leads to genocide; it can happen in a time of peace or in a time of war and it is never committed without clear, multiple warning signs. At the same time, it should also include a lesson on the harmful effects of racism, prejudice, and discrimination, while highlighting the importance of speaking out against acts of intolerance. Outside of the classroom, genocide education should also encompass a one-on-one conversation with living witnesses or survivors, this oral history learning is a crucial for empathy with the victims, which in turn enables young people to understand better the acts of genocide, the grave consequences of such heinous crimes, foster memorization, and detect early warning signs and genocide denial.
Photo taken during a Public Forum in Prey Veng province in which survivors were encouraged to speak to the young generation about their experiences during the Khmer Rouge regime. Photo Courtesy: Documentation Center of Cambodia Archive P
During one public forum in Prey Veng province hosted by the Documentation Center of Cambodia to encourage intergenerational dialogue between the young generation and Khmer Rouge regime survivors, Piet Puthchea, 22 years old, born two decades after the collapse of the regime, expressed his surprise upon realizing the grave hardship of people living under the genocidal regime. He said, “After listening to the elders talking about their experience under the regime, I understand now that daily life under the Khmer Rouge was difficult. How can people could not even eat fruits or vegetables that they work so hard to grow. How can people be so cruel enough to starve or kill their own villagers. To prevent the repeat of this history, we really must learn and seek better understanding of this regime”.
Constant vigilance is needed
We are now seeing the rising of hate crimes in the United States and the growth of Neo-Nazi sympathisers in other countries. We must remain constantly vigilant of warning signs and diligence in our commitment to embracing empathy, promote democratic values, human rights, respect for diversity, and tolerance. That was why two of my Cambodian woman researcher colleagues, Farina So, Sopheak Pheana and I spoke publicly to honour the memories of Rohingya victims on the 3rd anniversary of Myanmar genocide last August. As one of the young generations who was born 20 years after the genocidal regime in the country, I am optimistic that peace, justice, and harmony will prevail when we stand in solidarity to speak out and stand up against all forms of hatred, discrimination, racism, and social injustice.
Sovicheth Meta
FORSEA
Researcher at the Documentation Center of Cambodia (DC-Cam)
«សម័យនេះចៅចង់ហូបអ្វីក៏បាន ហើយហូបពេលណាក៏បានដែរ ប៉ុន្តែចៅហាក់បីដូចជាមិនសូវយល់ឃើញពីតម្លៃនៃភាពបរិបូរនេះទៅវិញ»។ ខ្ញុំតែងតែឮប្រយោគនេះពីជីដូនរបស់ខ្ញុំមិនដែលអាក់ខានឡើយរាល់ពេលណាដែលខ្ញុំឬប្អូនៗរបស់ខ្ញុំហូបអាហារមិនអស់ពីចាន។ ជីដូនរបស់ខ្ញុំតែងតែនិយាយរឿងអាហារដែលខ្ញុំហូប ហើយប្រៀបធៀបទៅនឹងរបបអាហារដែលគាត់ទទួលបាននៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ គាត់ធ្លាប់រឭកប្រាប់ខ្ញុំថា នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម គាត់មិនហ៊ានហូបសូម្បីតែសត្វល្អិត ព្រោះគាត់ខ្លាចអង្គការយកទៅសម្លាប់ចោល។
ខ្ញុំមិនធ្លាប់ឆ្ងល់ឬចាប់អារម្មណ៍ទាល់តែសោះថាមូលហេតុអ្វីបានជាជីដូនរបស់ខ្ញុំតែងតែទិញម្ហូបអាហារទុក ពេញទូទឹកកកនៅក្នុងផ្ទះរបស់ខ្ញុំ ហើយហេតុអ្វីបានជាជីដូនរបស់ខ្ញុំតែងតែមិនសប្បាយចិត្តនៅពេលដែលទូទឹកកកគ្មានម្ហូបអាហារពេញលេញ។ ខ្ញុំមិនធ្លាប់នឹកគិតទាល់តែសោះថាជីដូនរបស់ខ្ញុំប្រហែលជាអាចទទួលរងសម្ពាធផ្លូវចិត្តពីភាពអត់ឃ្លានដែលគាត់បានជួបប្រទះអស់រយៈពេលជិត៤ឆ្នាំនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ ជីដូនរបស់ខ្ញុំមិន មែនត្រឹមតែជាម្តាយមួយរូបឬជាជីដូនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែគាត់គឺជាជនរងគ្រោះពីរបបប្រល័យ ពូជសាសន៍ដែលបាន សម្លាប់ប្រជាជនជាង២លាននាក់ដោយការបង្អត់អាហារ,ការបង្ខំឲ្យធ្វើការងារលើសកម្លាំង,ការធ្វើទារុណកម្មនិង កាប់សម្លាប់យ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃ។ ជួនពេលខ្លះ ខ្ញុំប្រហែលជាបាននឹកឃើញរឿងបែបនោះដែរប៉ុន្តែខ្ញុំប្រហែលជាខ្វះ ការយល់ចិត្តចំពោះជីដូនរបស់ខ្ញុំដែលជាស្រ្តីដ៏ក្លាហានម្នាក់ដែលអាចពុះពារឧបសគ្គគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីរក្សាជីវិត រស់ពីរបបដ៏ឃោរឃៅនេះ។
សព្វថ្ងៃនេះ ខ្ញុំជឿថា ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយជាច្រើនមានចំណេះដឹងអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍និង ការសម្លាប់រង្គាលនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោកតាមរយៈការអប់រំផ្លូវការឬការអប់រំក្រៅផ្លូវការ។ នៅពេល ប្រឡងមុខវិទ្យាប្រវត្តិសាស្រ្តនៅក្នុងថា្នក់រៀន សិស្សានុសិស្សប្រហែលជាអាចឆ្លើយទៅនឹងសំណួរអំពី ឈ្មោះមនុស្សសំខាន់ៗ ទីកន្លែង ឬព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗដែលបានកើតឡើង ប៉ុន្តែតើមានសិស្សានុសិស្ស ប៉ុន្មាននាក់ដែលអាចយល់ពីដំណើរកកើតឡើងនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍, ការគ្រោងទុក និងរបៀប នៃការអនុវត្ត? តើមានក្មេងៗជំនាន់ក្រោយប៉ុន្មាននាក់ដែលអាចស្វែងយល់ចិត្តជាមួយនឹងជនរងគ្រោះ?
នៅក្នុងសៀវភៅដែលសរសេរដោយអ្នករស់រានមានជីវិតពីហូឡូខសន៍4 ដែលខ្ញុំបានបកប្រែជា ភាសាខ្មែរនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ដែលមានចំណងជើងជាភាសាខ្មែរហៅថា« បូជាភ្លើង» លោកស្រីហេឌី ហ្រ្វាយបាននិយាយថា «អ្នកទាំងឡាយណាដែលចិញ្ចឹមក្មេងៗជំនាន់ក្រោយ ឪពុកម្ដាយនិងគ្រូបង្រៀន ត្រូវតែផ្តល់ចំណេះដឹងនេះដល់កូនៗ និងសិស្សរបស់ខ្លួនដោយមានជំនួយពីសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រ បូជនីយស្ថាននិងសារមន្ទីរ ប៉ុន្តែវិធីក្នុងការចែករំលែកចំណេះដឹងក៏មានសារសំខាន់ខ្លាំងណាស់ដែរ ពីព្រោះប្រសិនបើចំណេះដឹងជ្រាបចូលទៅដល់ត្រឹមតែគំនិតស្មារតី នោះនឹងអាចត្រូវបានបំភ្លេចចោលបានយ៉ាងងាយស្រួល» ។
ការបង្រៀនអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍គួរតែមានការពិភាក្សាគ្នាឲ្យបានទូលំទូលាយអំពីដំណើរការដែលនាំទៅរកការកាប់សម្លាប់រង្គាល ពីព្រោះអំពើប្រល័យពូជសាសន៍អាចកើតឡើងគ្រប់ពេលវេលាមិនថាក្នុងពេលសន្តិភាពឬពេលមានសង្គ្រាមឡើយ ហើយអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ មិនដែលកើតឡើងដោយគ្មានសញ្ញាព្រមានឬបង្ហាញចេញមកជាច្រើនដងនោះទេ។ ការបង្រៀនអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ក៏គួរតែរួមបញ្ចូលនូវមេរៀនស្តីអំពីផលប៉ះពាល់ដែលអាចបង្កឲ្យមានគ្រោះដែលកើតចេញពីការរើសអើង,ការប្រកាន់ជាតិសាសន៍,និងបុរេវិនិច្ឆ័យហើយទន្ទឹមនឹងនោះដែរការអប់រំអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍គួរតែ បង្ហាញអំពីសារៈសំខាន់នៃការប្រឆាំងនឹងសកម្មភាពនៃការមិនអត់ឱន។ នៅក្រៅកម្មវិធីសិក្សាការអប់រំអំពើ ប្រល័យពូជសាសន៍គួរតែរួមបញ្ចូលការសន្ទនាមួយទល់នឹងមួយជាមួយសាក្សីរស់ឬអ្នករស់រានមានជីវិត ពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ពីព្រោះការធ្វើបែបនេះក្មេងៗជំនាន់ក្រោយនឹងអាចយល់ដឹងយ៉ាងយ៉ាងលម្អិត អំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងចំពោះជនរងគ្រោះថែមទាំងអាចធ្វើការយល់ចិត្តជាមួយនឹងជនរងគ្រោះ បានយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព។
Photo taken during a Public Forum in Prey Veng province in which survivors were encouraged to speak to the young generation their experiences during the Khmer Rouge regime. Photo Courtesy: Documentation Center of Cambodia Archive P
នៅក្នុងកម្មវិធីវេទិកាសាធារណៈមួយនៅខេត្តព្រៃវែងដែលរៀបចំឡើងដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាក្នុងគោលបំណងលើកទឹកចិត្តឲ្យមានការសន្ទនាគ្នារវាងយុវវ័យជំនាន់ក្រោយនិងអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម លោក ពៀត ពុទ្ធីជា អាយុ ២២ឆ្នាំ បានបង្ហាញអំពីការភ្ញាក់ផ្អើលបន្ទាប់ពីបានដឹងអំពីទុក្ខលំបាករបស់ប្រជាជនដែលរស់នៅក្រោមរបបខ្មែរក្រហម។ ពុទ្ធីបាននិយាយថា «បន្ទាប់ពីស្តាប់ចាស់ៗនិយាយរៀបរាប់ពីបទពិសោធន៍របស់គាត់នៅក្រោមរបបខ្មែរក្រហម ខ្ញុំយល់អាចដឹងថាជីវិតប្រចាំថ្ងៃនៅក្រោមរបបខ្មែរក្រហមគឺពិតជាលំបាកណាស់។ ពួកគាត់ មិនអាចញ៉ាំបានសូម្បីតែផ្លែឈើឬបន្លែដែលខ្លួនបានខិតខំប្រឹងប្រែងដាំដុះ»។ តើហេតុអ្វីបានជាសាហាវឃោរឃៅរហូតដល់បង្អត់អាហារ និងសម្លាប់ប្រជាជនខ្លួនឯង។ យើងត្រូវតែរៀនសូត្រនិងស្វែងយល់បន្ថែមឲ្យកាន់តែច្បាស់អំពីរបបខ្មែរក្រហមដើម្បីចូលរួមទប់ស្កាត់ប្រវត្តិសាស្រ្តច្រំដែលនេះ»។
បច្ចុប្បន្ននេះ យើងកំពុងតែឃើញការកើនឡើងដ៏គួរឲ្យកត់សម្គាល់នូវបទឧក្រិដ្ឋស្អប់ខ្ពើមនៅប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក,ការកកើនឡើងនៃណាហ្ស៊ីថ្មីនៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ដែលមានមន្រ្តីប៉ូលីសយ៉ាងតិចមួយរយនាក់ត្រូវបានគេរកឃើញថាបានចែករំលែករូបភាពហ៊ីត្លែរ រូបសញ្ញាបក្សណាហ្ស៊ី រូបភាពសើចចំអកទៅលើជនភៀសខ្លួននៅក្នុងបន្ទប់ផ្សែងពុលនិងការបាញ់សម្លាប់ជនជាតិស្បែកខ្មៅ ព្រមទាំងការបដិសេធអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅក្នុងប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោក។ យើងត្រូវតែមានការប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ចចំពោះសញ្ញាព្រមាននិងការប្តេជ្ញាចិត្តយ៉ាងមោះមុតរបស់យើងចំពោះការស្វែងយល់ជាមួយជនរងគ្រោះ,ការលើកកម្ពស់លិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ, សិទ្ធិមនុស្ស, ការគោរពនិងការយោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ក្នុងនាមខ្ញុំជាយុវជនជំនាន់ក្រោយម្នាក់ដែលបានកើតមក ២០ ឆ្នាំបន្ទាប់ពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍នៅក្នុងប្រទេស ខ្ញុំមានសុទិដ្ឋិនិយមថាសន្តិភាព, យុត្តិធម៌ និងភាពសុខដុម នឹងមាននៅពេលយើងរួបរួមសាមគ្គីគ្នាដើម្បីប្រឆាំងគ្រប់ទម្រង់ទាំងអស់នៃការស្អប់ខ្ពើម, ការរើសអើង, ការប្រកាន់ជាតិសាសន៍ និងភាពអយុត្តិធម៌ក្នុង សង្គម។
Sovicheth Meta
FORSEA
Researcher at the Documentation Center of Cambodia (DC-Cam)
- Refer to the Khmer Rouge Genocidal Regime led by Pol Pot in Cambodia during 1975-1979 which killed approximately 2 million of its population, starved, and tortured millions more.
- The entire period of the Khmer Rouge regime from 1975-179.
- Mean “Sacrifice by Fire” in English which is the original definition of the term the Holocaust in the Greek language.
- គឺជាការធ្វើបាបយាយីនិងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ទៅលើជនជាតិជ្វីហ្វចំនួន៦លាននាក់ដោយរបបណាហ្ស៊ីរបស់ហ៊ីត្លែរចាប់
តាំងពីឆ្នាំ១៩៣៣រហូតដល់ចុងបញ្ចប់សង្រ្គាមលោកលើកទី២។ ហូឡូខសន៍គឺជាពាក្យដើមនៃភាសាក្រិកមានន័យ
